|
|
|
|
|
Dehn kierował w latach 1832-40 rozbudową twierdzy Modlin, w roku 1834 przemianowanej na Nowogeorgijewsk. W Modlinie zostawiono francuski, wzniesiony 20 lat wcześniej bastionowy rdzeń, jednak wysunięte dzieła koronowe uzupełniono i połączono w ciągłą linię obronną. Uzyskano w ten sposób, wysunięty około 600 metrów przed bastionowy rdzeń, nowy obwód obronny o narysie bastionowym i poligonalnym z kaponierami, rawelinami i lunetami. Przed rawelinami umieszczono murowane dwupiętrowe basteje, osłonięte od przedpola, służące do obrony rawelinów (wzorowane na wcześniejszych, zbudowanych przez Chasseloup-Laubat). Powstały również dwa wysunięte barkany. Przedmoście Kazuńskie przebudowane zostało przez Dehna w dzieło koronowe z reditą koszarową, kaponierą szyjową i wysuniętymi na boki barkanami połączonymi z koroną wspólnym przedstokiem.
Nowy obwód twierdzy Modlin składał się z sześciu frontów: bastionowego Parysowskiego, poligonalnego Księstwa Warszawskiego, dwubastionowego Borodino, poligonalnego Św.Jerzego, dwubastionowego Połtawskiego i kleszczowego Ostrołęckiego (uzupełnionego wysuniętym rogowym fortem). Zastosowano charakterystyczne półokrągłe basteje służące do obrony bliskiej fosy i rawelinów, a umieszczane w placach broni krytej drogi i osłonięte pięciometrowym nasypem ziemnym od strony przedpola. Dwa odcinki poligonalne mają na osiach potężne parterowe kaponiery, osłonięte kaponierami w załamaniach wału głównego oraz wysuniętymi na przedstok lunetami z kaponierami barkowymi i bastejami-śródszańcami drogi krytej. Nie ma nigdzie charakterystycznych dla Montalemberta działobitni dla artylerii obrony dalekiej. Drugi obwód zasługuje na uwagę z powodu zastosowania linii ciągłej w epoce zalążków systemu fortowego. W widłach Bugo-Narwi i Wisły znajduje się ponadto Baszta Michałowska - typowa okrągła baszta Montalembertowska.
W latach sześćdziesiątych uzupełniono twierdzę Modlin, na polecenie gen. Todtlebena budując po 1864 roku wewnątrz francuskiego rdzenia bastionowego dwukilometrowy obwód obronnych koszar obliczonych na 20 tys. żołnierzy, charakterystyczny dla fortyfikacji rosyjskich (podobne koszary miały twierdze Dęblin i Brześć). Koszary, osłaniane z czterech kaponier, stały się trzecim obwodem twierdzy Modlin.
Wyraźnie widoczne jest nawiązywanie przez Dehna do koncepcji Chasseloup-Laubat (bastejowe śródszańce drogi krytej). Najwyraźniej Dehn uznał francuski bastionowy rdzeń Modlina za bardzo dobry, skoro nie tylko rozbudował go w Modlinie, ale nawet powtórzył w twierdzy Dęblin i cytadeli warszawskiej. O zastoju w fortyfikacji rosyjskiej świadczy brak fortów zewnętrznych i obrony dalekiej. W czasie kiedy powstawały bastionowe twierdze rosyjskie, prawie wszystkie twierdze niemieckie otrzymały narysy poligonalne i ewentualnie nawet forty oddzielone (Kolonia 1817-47, Koblencja 1817, Poznań 1828-50, Toruń, Królewiec 1846-60), podobnie twierdze austriackie (Ulm 1841), a nawet francuskie (Paryż 1840).
Twierdza Modlin opracowana jest także odrębnie...
W latach 1830-42 Dehn prowadził wg projektu gen. Oppermana z 1929 roku prace w twierdzy Brześć.
Poligonalne, dwukondygnacyjne koszary obronne zostały zbudowane na wyspie przy zbiegu Muchawca i Bugu, miały obwód 1,8 km, 4 kaponiery - baszty obronne oraz 4 bramy z mostami: Brzeską, Chełmską, Terespolską i Białostocką. Miały ogółem 500 kazamat obronnych i stanowiska dla 12 tys. żołnierzy. Wyspa otoczona została rozległymi fortyfikacjami przedmości: Kobryńskiego, Wołyńskiego i Terspolskiego. Przedmościa były bastionowe z rawelinami, lunetami i śródszańcami, tylko. Przedmoście Terespolskie tworzyło dzieło rogowe z czterema wysuniętymi barkanami ze wspólną fosą.
Brześć był twierdzą dużą, zbliżoną do obozu warownego w stylu Rogniata, w przeciwieństwie do małej, ciasnej Cytadeli Warszawskiej i twierdzy dęblińskiej. Obie zostały zresztą wkrótce, bo już w latach pięćdziesiątych rozbudowane. W roku 1862 twierdzę wizytował gen. Todtleben, który sporządził memoriał dotyczący jej modernizacji. W roku 1863 twierdza Brześć była wyposażona w 757 dział (312 gwintowanych, 286 niegwintowanych, 30 moździerzy gwintowanych i 129 moździerzy gładkolufowych).
W roku 1846 podjęto decyzję rozbudowy Cytadeli Warszawskiej. W latach 1847-53 w odległości kilkuset metrów przed bastionowym rdzeniem wzniesiono trzy murowane baszty artyleryjskie w typie baszt Montalemberta, otoczone fosami (forty Aleksieja, Siergieja i Władimira) oraz baterię nadbrzeżną (dzieło początkowo ziemne). Dzieła te wydatnie zwiększyły zasięg artylerii fortecznej, choć były zbyt małe (każde na około 200 żołnierzy), by zwiększyć zdolności obronne Cytadeli. W czasie wojny krymskiej i później do około roku 1865 Rosja, obawiając się ataku Prus i Austrii, rozbudowała dzieła zewnętrzne Cytadeli. Wysunięte baszty artyleryjskie (z wyjątkiem baszty Władimira) osłonięto lunetami z fosą zaopatrzoną w galerię strzelecką w murowanym przeciwstoku i kaponiery czołowe. Ponadto wybudowano (już pod kierunkiem gen. Todtlebena) dwa dodatkowe forty o narysie lunet (forty Pawła i Georgija). Część fortów połączono kilkusetmetrowej długości poternami z Cytadelą. Cytadela po rozbudowie fortów oddzielonych, mimo dysponowania 555 działami i sporego wzmocnienia bastionowego rdzenia, była przestarzała.
W latach pięćdziesiątych rozbudowano również twierdzę Dęblin. Około 200-300 metrów przed bastionowy rdzeń wysunięto 3 lunety zaopatrzone w reduty szyjowe, śródszańce na osi w placach broni drogi krytej i barkowe kaponiery oraz dwa barkany (przy linii brzegowej) wyposażone w kaponiery barkowe i czołowe (barkany w latach 60-tych lub nawet później).
 |
 mariusz@mariwoj.pl |