|
|
|
|
|
Szkoła austriacka nie przyjęła pruskiej idei linii twierdz granicznych i budowała twierdze odosobnione. W latach czterdziestych rozpoczęto budowę obozów warowncyh Kraków i Przemyśl. Tereny położone na północ od Karpat długo nie były dostrzegane jako potencjalne pole walki. Dopiero od roku 1845 rozpoczęto wznoszenie obu twierdz, przyczółków mostowych w Jarosławiu i Radymnie oraz mniejszych twierdz we Lwowie, Mikołajowie, Haliczu, Zaleszczykach, Tarnowi i Leżajsku. Wreszcie w 1850 uznano Galicję za "obszar manewrowy" armii austriackiej.
W roku 1849 na terenie Węgier znajdowały się następujące twierdze Ołomuniec na Morawach (twierdza z XVIII wieku), Kufstein, Spielberg, Terezin (niem: Theresienstadt), Munkacz i Komarno. Po upadku powstania pełniły one niechlubną rolę więzień. Po roku 1849, aby utrzymać Budapeszt pod kontrolą, na dominującym nad miastem wzgórzu Gelerta, wzniesiono niewielką cytadelę wyposażoną w potężną działobitnię artyleryjską, panującą nad zachodnim przedpolem. Austria dysponowała ponadto twierdzą Linz, Koeniggratz, Franzenfeste, Werona, Mantua, Legnano, Peschiera i Brescia.
Po wojnie roku 1859 Austriacy zmuszeni zostali do rozbudowy poligonalnej twierdzy Werona. W odległości 1-3,5 km wybudowano w latach 1860-66 pierścień nowych fortów poligonalnych z kaponierami, murem Carnota, kaponierą w szyi i redutą odporną na bombardowanie artyleryjskie. Forty te zdradzają szczególnie silny wpływ szkoły nowopruskiej systemu poligonalnego. Ponadto wzniesiono w 1866 kilka fortów i baterii ziemnych.
Połowa wieku XIX to okres przełomowy w fortyfikacji. Równolegle istniejące aż do roku 1870 systemy poligonalny (Niemcy, częściowo Rosja, Anglia) i bastionowy (Francja i Rosja) powoli wypierane są przez nowy system fortyfikacyjny - fortowy. Fortyfikacja bastionowa stosowała formy dzieł zbliżone do późniejszych fortów (luneta Arcon, luneta Chasselup-Laubat), jednak istota systemu, z jego wszystkimi brakami pozostała niezmieniona.
System poligonalny, opierający się na teoriach Montalemberta, rozwinął się po roku 1815 głównie w Prusach (szkoła nowopruska).
Jednocześnie stopniowo w obu systemach wykształciły się dzieła zewnętrzne wysunięte przed rdzeń i oderwane od niego. Ich siła polegała na wzajemnym flankowaniu się ogniem i takiej konstrukcji, aby nieprzyjaciel po ich zajęciu nie mógł zwrócić dział w stronę rdzenia twierdzy. Dzieła te - forty - mają narys lunety, kaponiery w fosie, wał ze stanowiskami dla dział i murem Carnota dla piechoty, często w szyi redutę pełniącą rolę koszar obronnych lub działobitni artylerii dalekiego zasięgu.
Zasada konstrukcji twierdzy opierała się na teorii obozów warownych Rogniata. Główny rdzeń twierdzy był celowo powiększony, by mógł w czasie działań wojennych pomieścić spore siły - armię polową. Wysunięte daleko przed rdzeń forty, blokujące tylko ważniejsze punkty na przedpolu, miały praktycznie uniemożliwić pełne okrążenie twierdzy.
Twierdza mogła zatem pełnić rolę nie tylko schronienia dla armii polowej, ale głównie dogodną bazę wypadową do operacji zaczepnych. Klasyczny obóz warowny wg Rogniata (który zawarł teorię obozu warownego w pracy "Considerations sur l'art de la guerre" z 1816 roku) miał składać się z rdzenia i czterech fortów w odległości 2-3 km od rdzenia, a 4-6 od siebie. Widzieliśmy jak realizacja tych teorii wyglądała w praktyce: twierdze z załogą 10-15 tysięczną były tak wielkie, że mogły w czasie wojny pomieścić armie 40-100 tysięczne.
W Austrii w pierwszej połowie XIX wieku stosowano swoistą mieszankę systemu bastionowego i poligonalnego. Rdzeń obozów warownych był najczęściej ciągły, rzadziej punktowy - złożony z odrębnych dzieł. W obwodzie ciągłym stosowano system poligonalny z elementami flankującymi w postaci półkolistych kaponier-bastej lub kaponier o charakterystycznym pięciobocznym kształcie (zbliżonym do włoskich bastionów puntone lub redut na szczytach bastionów stosowanych przez Vaubana w jego 2 i 3 manierze) albo system nawpół bastionowy. Typowy fort zewnętrzny to albo otwarta luneta, albo zamknięta wieloboczna reduta. W obwodzie punktowym występują oddzielne forty, ustawione dość blisko siebie - lunety lub szańce, albo otoczone wałami działobitnie - baszty maksymiliańskie (Linz). Głównym przedstawicielem szkoły austriackiej był gen. Scholl (ojciec), twórca fortyfikacji m.in Werony i Wenecji.
W roku 1850 "Zentralbefestigungskomission" pod kierunkiem radcy dworu, zbrojmistrza polnego barona von Hessa, określa cały obszar na północ Karpat jako "obszar manewrowy" armii i wyznacza punkty do budowy umocnień głównych: Kraków, Przemyśl i Zaleszczyki oraz pośrednich: Tarnów i Lwów.
Kraków nad Wisłą stanowił dobry punkt dla założenia obozu warownego dla armii - leżał na kierunku ewentualnego natarcia z Warszawy na Wiedeń. Flankował również linię na Tarnów, osłaniał wejscia do dolin rzeki Morawy i Wagu na Węgrzech.
W Galicji, po niezrealizowanych planach Chastelera założenia w latach dwudziestych obozów warownych w Krakowie i Przemyślu, idea budowy twierdz odżyła dopiero około 1845 roku, kiedy na kanwie planu komisji Hessa hr. gen. Caboga opracował plan ufortyfikowania Krakowa.
 |
 mariusz@mariwoj.pl |