TWIERDZA KOBLENCJA-EHRENBREITSTEIN Festung Koblenz-Ehrenbreitstein Mariusz Wojciechowski 1999

Twierdza poligonalna

W roku 1814, kiedy wojska pruskie i rosyjskie podeszły do Renu i zbliżyły się do zajętej przez Francuzów Koblencji, francuski prefekt opuścił miasto bez walki. Komendantem został pułkownik Maksinienkow. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto prace nad umocnieniem Koblencji wg planów sporządzonych przez Astera, byłego saskiego oficera, rosyjskiego pułkownika, obecnie na służbie pruskiej. Tymczasem, podczas reorganizacji wojsk saskich w 1814 roku, Aster awansuje: zostaje głównym kwatermistrzem, potem szefem sztabu generalnego III Korpusu Armijnego. Król pruski mianuje Astera Brygadierem Twierdz Reńskich. Postanowienia Kongresu Wiedeńskiego przyznały Nadrenię, Westfalię, Fryzję i Hildesheim Prusom. Oddziały rosyjskie zastąpione zostały pruskimi. W ślad za przysłanym w marcu 1815 roku z Berlina rozkazem o budowie twierdzy w Koblencji i Ehrenbreitstein, nadeszła dla Astera nominacja na generała i szefa II Korpusu Armijnego. Rozpoczął swe urzędowanie od mianowania kierownictwa budowy twierdzy w Koblecji. W kwestiach planowania twierdzy Aster podlegał bezpośrednio generałowi von Rauch - Generalnemu Inspektorowi Twierdz. Rauch miał także swój udział w budowie twierdzy - projekty dwóch odcinków nad brzegami Renu i Mozeli oraz części twierdzy Ehrenbreitstein były jego autorstwa. Aster budował obie sprzężone ze sobą twierdze do roku 1837. Skromne założenia twierdz w Kolonii, ledwie rozpoczęte prace w Poznaniu i Toruniu, pozwalają uznać, że około roku 1830 twierdza Koblecja Ehrenbreitstein była najpotężniejszą i najnowocześniejszą nowopruską twierdzą. Była przy tym całkowicie dziełem Astera, którego talentu nie zapowiadały skromne, raczej tradycyjne poczynania w twierdzy Torgau około 1811 roku. W roku 1837 gen. Aster został członkiem Rady Państwa, a w 1842 Generalnym Inspektorem Korpusu Inżynierów i Twierdz. W roku 1840 pracował przy fortyfikowaniu Królewca, w 1849 roku przeszedł w stan spoczynku.

Koblencję, miasto położone u zbiegu Renu i Mozeli, otoczone wzgórzami, władze pruskie zaczęły fortyfikować około 1815 roku. Zbudowano umocnienia w systemie poligonalnym, w manierze nowopruskiej. Zastosowano przy tym teorię obozów warownych Rogniata. Poligonalne umocnienia rdzenia otoczono trzema grupami fortów, których ośrodkami są trzy forty główne. Forty te (nazywane "festami") - Ehrenbreitstein, Kaiser Alexander i Kaiser Franz - panują nad dwoma wzgórzami, górują nad miastem, swym ogniem blokują przedpola i międzypola wzajemnie się flankując. Dla wzmocnienia tych fortów, zamknięcia dojść do nich bądź wypełnienia luk między nimi wzniesiono kilka innych fortów (Grossfürst Konstantin sprzężony z Feste Alexander, Fort Asterstein, Bubenheimer Flesche, Moselflesche, Neuendorfer Flesche) oraz inne słabsze dzieła (magazyny prochowe i szańce). Tworzą one pierścień zewnętrzny. Obóz warowny podzielono na trzy odcinki. Prace ukończono około roku 1830. Plany i kosztorysy sporządzali von. Aster i Kleist (dla Ehrenbreitstein). Powstała jedna z najsilniejszych twierdz w Europie. Druga faza budowy twierdzy to lata 1859-68. Po dwudziestu latach zastoju zaczęto wznosić nowe dzieła, uzupełniając i doskonaląc pierścień zewnętrzny. Prace te były poprzedzone próbami z działami o nowych, gwintowanych lufach i strzelającymi nową, udoskonaloną amunicją. Próby te przeprowadzano w Szańcu Thronfolger. Zastosowano m.in. umocnienia ciągłe, łącząc poszczególne dzieła ze sobą. W latach sześćdziesiątych rozbudowano zatem dzieło Glockenberg do postaci ciągłego wału z dwiema kaponierami uskokowymi, połączono Horchheimer Tor Befestigung z Fortem Rheinhell. W Thal-Ehrenbreitstein pojawiły się dla odmiany umocnienia szkieletowe (wolnostojące wieże i kaponiery). Powoli znikają dawniej stosowane forty reditowe. Nowe forty twierdzy stanowią zapowiedź dzieł, które już za kilka lat wypełnią pierścienie nowych i rozbudowywanych pruskich twierdz. Jednak na razie, mimo swej formy, forty te (Fort Rheineck i Arzheimer) realizują koncepcję obozu warownego. Po 1871 roku następuje ostatnie faza budowy. Ostatnim większym przedsięwzięciem jest budowa fortu Rheineck wraz z linią umocnień ciągłych. Starsze dzieła twierdzy w większości zmodernizowano. W 1886 roku krajowa Komisja Umocnień uznała starzejącą się Koblencję za twierdzę II klasy, a w 1890 zdeklasyfikowano część twierdzy (system Franz). W latach 1896-99 rozebrano bramy rdzenia przypieczętowując tym samym los twierdzy, przestarzałej już i niezbyt wartościowej. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego o demilitaryzacji Nadrenii, w latach 1920-27 przeprowadzono rozbiórkę dzieł twierdzy.

Ciągłe umocnienia rdzenia twierdzy Koblencja powstały w latach 1819-32. Zamknęły obszar miasta w wielobok wyznaczony narysem ciągłego wału. Załamany kleszczowo wał z pięcioma zatokami, suchymi fosami,

Plan twierdzy w 1890

Część druga

mariusz@mariwoj.pl