Plan twierdzy fortowej

Forty pośrednie

Mniejsze forty pośrednie zablokowały najsłabsze odcinki pierścienia: dolinę Warty (forty IXa na południu i IVa na północy) oraz rzeki Bodganki (fort VIa na północnym-zachodzie), gdzie odległości między fortami głównymi były zbyt duże. Bliźniacze forty IVa i IXa były nieco mniejsze od fortu VIa.

Projekt ceglanego dzieła pośredniego (Zwischenwerk) opracował około 1874 roku Komitet Inżynierski Generalnej Inspekcji Twierdz, na zlecenie von Biehlera (planowano takie w Strassburgu, ale ich nie zrealizowano).

Forty IVa i IXa mają narys trapezowy, na wale umieszczono cztery trawersy ziemne: dwa, zawierające schrony, na czole i po jednym na obu barkach. Majdan wewnętrzny jest częściowo podzielony przez trawers osiowy. Koszary umieszczone w szyi fortu, zbudowane jako prosty, jednokondygnacyjny ciąg pomieszczeń. Elewacja koszar tworzy skarpę fortu w częsci szyjowej. Z koszar prowadzi centralnie przejście do pomieszczeń pod trawersem osiowym i dalej symetrycznie na prawą i lewą część majdanu. Symetryczne wyjścia na majdan prowadzą również ze skrzydeł koszar.
Fort otoczony jest fosą o szerokości 9 m. Przeciwskarpa w części czołowej i barkowej murowana, w części szyjowej - ziemna. Skarpa jest ziemna, chroniona przez mur Carnota. Przestrzeliwanie fosy zapewniały trzy wewnętrzne kaponiery: asymetryczne kaponiery czołowe - prawa kaponiera ostrzeliwała odcinek czołowy i prawy bark, lewa półkaponiera ostrzeliwała lewy bark. Odcinek szyjowy chroniony był przez kaponierę umieszczoną w koszarach szyi, na prawo od głównej bramy wjazdowej. Do obu kaponier czołowych prowadziły poterny z majdanów. Przeciwskarpa zwieńczona była 2.5 metrowej wysokosci płotem fortecznym, całosć obiegała kryta droga.

Ogólny plan fortu VIa jest podobny do opisanego wyżej, różnice obejmują następujące elementy: w czole fortu znajdują się trzy trawersy, srodkowy jest przedłużeniem trawersu osiowego, dzielącego cały fort. Schrony umieszczone są w trawersach na czole (lewy) i na prawym barku. Lewy majdan jest pogłębiony i znajdują się na nim dodatkowe wejscia do pomieszczeń pod wałem. Pomieszczenia te posiadają komunikację przy pomocy klatki schodowej ze schronem w trawersie na wale. Pod trawersem osiowym znajduje się wentylowane pomieszczenie, pełniące funkcję prochowni. Koszary w środkowej części załamane, tworzą ustawione pod kątem skrzydła.

FORT VIa. Rys.Jacek Biesiadka

Budowę fortów ukończono w roku 1882, a budowę systemu dróg dojazdowych i drogi rokadowej rok później. W roku 1884 wykonano inwentaryzację nowego pierścienia fortecznego i podjęto decyzję o jego modernizacji i rozbudowie.

Jacek Biesiadka, Mariusz Wojciechowski
Poznań-Słupsk 1999

mariusz@mariwoj.pl