GARNIZON TWIERDZY POZNAŃ

FORMACJE WOJSKOWE GARNIZONU TWIERDZY POZNAŃ

KAWALERIA

Kawaleria nie była zbyt liczna:

• w latach 1815-52 stacjonował tylko jeden szwadron (1815-17 - 1. szwadron 1. Przybocznego Pułku Huzarów, 1817-31 - 1. szwadron 6. Pułku Ułanów, 1831-52 - 4. szwadron 7. Pułku Huzarów)
• w latach 1852-86 stacjonowały dwa szwadrony (1. i 2. szwadron 2. Przybocznego Pułku Huzarów)
• w latach 1886-1901 stacjonowały trzy szwadrony (wszystkie z 2. Przybocznego Pułku Huzarów)
• w latach 1901-1914 stacjonowało pięć szwadronów (wszystkie z utworzonego z 2.PPH Mieszanego Pułku Strzelców Konnych, w 1905 przemianowanego na 1. Pułk Strzelców Konnych)

PIECHOTA

Poniższe pułki piechoty stacjonowały w Poznaniu (podano daty graniczne, nawet jeśli dotyczą tylko części pułku):

5. Pułk Piechoty	1815-17, 1848-51
6. Pułk Piechoty	1817-20[?], 1830-36, 1851-55
7. Pułk Piechoty	1830-51[?], 1855-60
8. Pułk Piechoty	1848-51
10. Pułk Piechoty	1855-60
11. Pułk Piechoty	1851-55
18. Pułk Piechoty	1820-49
19. Pułk Piechoty	1817-30, 1836-48
46. Pułk Piechoty	1860-1914
47. Pułk Piechoty	1864-66, 1887-1914
50. Pułk Piechoty	1866-71
52. Pułk Piechoty	1864-66
99. Pułk Piechoty	1881-87
155. Pułk Piechoty	1897
6. Pułk Grenadierów	1860-1914
12. Pułk Grenadierów	1860-1914
37. Pułk Fizylierów	1866-81

Pułk piechoty składał się z trzech batalionów (niekiedy z dwóch piechoty [Infanterie] i jednego fizylierów [Füsiliere]), przy czym regułą było oddzielne stacjonowanie poszczególnych batalionów w różnych miastach.

Piechota składała się z pododdziałów kilkunastu różnych pułków piechoty i grenadierów, które stale się zmieniały, poszczególne bataliony jednego pułku z reguły stacjonowały w różnych miastach. Stale stacjonowało przynajmniej kilka batalionów: 1815-18 - 2, 1818-64 - 5-7, 1864-1914 - 10-12.

Zestawienie ilościowe batalionów:

• 1815-1818 - 2
• 1818-1819 - 5
• 1819-1820 - 7
• 1820-1838 - 6
• 1838-1849 - 7
• 1849-1855 - 6
• 1855-1860 - 5
• 1860-1864 - 7
• 1864-1866 - 12
• 1866-1871 - 11
• 1871-1883 - 10
• 1883-1900 - 11
• 1900-1902 - 12
• 1902-1914 - 10

ARTYLERIA POLOWA

Od roku 1816 do około 1860 w twierdzy stacjonował jeden oddział artylerii polowej (1. Feldartillerie-Abteilung), składający się z jednej kompanii konnej i trzech pieszych. W roku 1860 istniały już dwa oddziały składające się razem z sześciu baterii. W latach 1871-81 funkcjonował tylko jeden oddział. Pełny pułk artylerii polowej utworzono dopiero w 1888 roku (20. Pułk Artylerii Polowej).

Warto wspomnieć, że w skład koblenckiej VIII Brgady Artylerii oprócz 3 oddziałów (każdy 3 kompanie piesze i 1 konna) wchodziła jedna kompania rzemieślnicza (Handwerkerkompanie).

20. Pułk Artylerii Polowej

1888-1914

ARTYLERIA FORTECZNA

W roku 1860 istniały dwie kompanie artylerii fortecznej, trzecia powstała w 1865, połączone zostały w pułk artylerii fortecznej w roku 1881 (5. Pułk Artylerii Fortecznej).

Najwyraźniej była to w Prusach standardowa droga rozwojowa artylerii fortecznej, gdyż np. w Koblencji w 1816 istniały dwa Oddziały Artylerii Fortecznej (1., 2. Fussart.-Abteilung) należące do 1 Reńskiej Brygady Artylerii. Dopiero w 1864 utworzono z nich 8. Reński Pułk Artylerii Fortecznej (Rheinisches Festungs-Artillerie-Regiment No.8), dodając mu trzeci batalion. Dopiero później pułk ten przemianowano na 8. Pułk Artylerii Fortecznej (Fuß-Artillerie-Regiment No.8).

5. Pułk Artylerii Fortecznej

1881-1914

PIONIERZY

Od roku 1820 niezmiennie stacjonował jeden oddział pionierów (5. Oddział, w 1860 przemianowany na 5. Batalion Pionierów) - przynajmniej do 1904, prawie na pewno aż do 1914. Drugi oddział powołany został dopiero w 1912 roku (29. Batalion Pionierów).

TABORY

Od roku 1853 stacjonował jeden batalion taborów składający się z dwóch, od 1887 z trzech, a od 1912 z czterech kompanii (5. Batalion Taborów).

Warto wspomnieć tutaj, że oddziały taborowe funkcjonowały w Prusach przynajmniej od 1834 roku. W 1853 utworzono etatowe kadrowe oddziały przy poszczególnych Korpusach Armijnych, a trzy lata później przekształcono je w bataliony. W czasie pokoju jedna kompania 8. Batalionu Taborów w Koblencji składała się z 3 oficerów, 6 podoficerów, 21 żołnierzy i 6 koni. Później w batalionach tworzono drugie (8.BT w 1860) i trzecie kompanie (8.BT w 1887), a nawet niepełne czwarte (np. 4. Szwadron w 8.BT w 1913).

RÓŻNE ODDZIAŁY WOJSKOWE

Niektóre inne, niekoniecznie związane z Poznaniem, pruskie pułki istniejące w 1815: 2 pułk gwardyjski (Garde-Regiment zu Fuß), pułki piechoty 13-26, 28pp, 29pp, pułki huzarów 10-14 (Husaren-Regiment Nr.10-14).

W 1866, w przeddzień wojny z Austrią, w skład V Korpusu wchodziły m.in: 37pp (Rawicz, Wołów, Krotoszyn; na pocz XXw Krotoszyn, po wojnie 1866 pułk nosił imię von Steinmetz), 38pp, 46pp, 47pp (Görlitz, Jelenia Góra, Lwówek Śląski; potem Poznań i Śrem), 52 pp (potem w III K.A.), 58pp, 1 pułk ułanów (Milicz, Krotoszyn, Zduny, Ostrów; potem Milicz i Ostrów), 6 pułk grenadierów i 7 pułk grenadierów (Legnica).

W 1914 roku stacjonowały w Poznaniu: 10 Dywizja Piechoty, a w jej składzie 19 i 20 Brygada Piechoty, 6 Pułk Grenadierów, 1 Pułk Strzelców Konnych, 20 Pułk Artylerii Polowej (Lekkiej = Feldartillerie, przy Magazynowej), 24 Pułk Artylerii Polowej (przy Magazynowej - w 1918), 5 Pułk Artylerii Fortecznej (Fußartillerie, na Sołaczu), 29 batalion pionierów (na Wildzie), 5 Batalion Taborów, oddziały Landsturmu w Forcie Roon (w 1918), część 2 Batalionu Lotniczego (Flieger Bataillon na Ławicy), jedna kompania 5 batalionu sterowcowego (na Winiarach), 8 kompania telefonii (łączności) fortecznej (telegraf w Forcie Winiary), kompanie wartownicze w barakach koszarowych przy Bramie Dębińskiej oraz 1. Inspekcja Kawalerii i jak zawsze, 3. Inspekcja Forteczna.

Warto wspomnieć, że w skład niemieckiego korpusu armijnego, a Poznań był przez cały XIX wiek siedzibą dowództwa V Korpusu Armijnego, wchodziły dwie dywizje piechoty, każda składająca się z dwóch brygad piechoty (brygada składała się z dwóch pułków) i jednej brygady kawalerii. W siłach korpusu znajdowała się ponadto brygada artylerii, batalion pionierów i batalion taborów.

W przeddzień wybuchu powstania wielkopolskiego w 1918 roku:

• W rejencji bydgoskiej oddziały szczecińskiego II Korpusu: 4 Dywizja Piechoty w Bydgoszczy, 49pp i 12 Pułk Dragonów w Gnieźnie, 140pp i 53 Pułk Artylerii Polowej w Inowrocławiu.
• Poznański V Korpus Armijny obejmował swym zasięgiem część rejencji poznańskiej, część rejencji wrocławskiej prowincji śląskiej oraz rejencję legnicką: 9 Dywizja Piechoty w rejencji legnickiej i 10 Dywizja Piechoty w rejencji poznańskiej (razem 6 pułków w 3 brygadach), 10 Brygada Artylerii w Rawiczu, 20 Brygada Piechoty w Lesznie.
• Część południowa Wielkopolski (155pp w Ostrowie, Krotoszyn) podlegała VI Korpusowi Armijnemu we Wrocławiu.

Więcej o garnizonie (42b) -

mariusz@mariwoj.pl