TWIERDZA TORUŃ 1999/2000
Festung Thorn
Mariusz Wojciechowski 1999

Spędziłem w Toruniu parę dni (grudzień 1999 oraz czerwiec 2000) i warto chyba pokusić się o próbę zestawienia zachowanych dzieł twierdzy poligonalnej (oraz paru zespołów koszarowych twierdzy fortowej w mieście) i ich ocenę w 5-gwiazdkowej skali. Rundę po Toruniu rozpoczniemy od północnego przyczółka mostu kolejowego, potem zatoczymy koło w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.

Z dzieł zewnętrznych (kaponier, lunet) nie zachowało się nic, nie oalała też żadna brama (z wyjątkiem kolejowej). Można darować sobie szukanie - nie ma nawet śladów.

***wewnątrz miasta na Placu św. Katarzyny wspaniały kościół garnizonowy, a przy Rynku Nowego Miasta 22 zachowany budynek **komendantury twierdzy oraz parę rozrzuconych w różnych punktach miasta **budynków magazynowych z lat 20-tych XIX wieku;

Warto wypuścić się w kierunku zachodnim z Placu Rapackiego, za Parkiem Miejskim skręcić w ulicę Przybyszewskiego i na jej końcu uspokoić umysł nieco skołatany nadmiarem wrażeń - nad Wisłą na dawnym placu ćwiczeń pionierów, gdzie można obejrzeć małe koszary (magazyn?) z pruskiego muru *. Potem wrócimy w górę Przybyszewskiego i skierujemy się na północ - obejrzymy dwa kompleksy koszarowe: dostępne koszary huzarów z pruskiego muru po południowej stronie Broniewskiego na zachód od Reja (****), a drugi - koszary pionierów później rozbudowywane i nadal używane przez wojsko (niedostępne) po północnej stronie Broniewskiego między Sienkiewicza i Wyczółkowskiego.

Najbardziej wytrwali mogą jeszcze obejrzeć łąkę po zach. stronie ulicy św.Józefa i południowej Śniadeckiego - pozostałość po lądowym placu ćwiczeń pionierów, a nawet pofatygować się jeszcze dalej na północ i na końcu ulicy Balonowej stanąć przed bramą jednostki wojskowej i wylewać łzy nad niezachowaną halą sterowcową.

Na lewym brzegu Wisły koniecznie trzeba obejrzeć kompleks Dworca Kolejowego, niestety sam budynek niegustownie otynkowany. Oczywiście trzeba także przejść wokół przyczółka mostowego ***** (niedostępnego od wewnątrz), obejrzeć mur szyjowy, wejść za mur Carnota w jego zachodniej części i przejść stokiem wzdłuż wodnej fosy abo obejrzeć osiową kaponierę osłoniętą ziemnym rawelinem oraz zaliczyć dwie zastawy regulujące poziom wodnej fosy (na obu końcach wału przyczółka). Na przeciwskarpie przyczółka zachowany blokhauz z kolejnym przepustem wodnym.

Sprzed dworca / przyczółka mostowego warto skierować się na wschód w stronę Rudaka i obejrzeć z zewnątrz niedostępne "Koszary Rudackie" z pruskiego muru, zwiedzić ruiny interesującego sześciobocznego Fortu Kolejowego, a w drodze powrotnej wspomniane południowe blokhauzy mostu kolejowego.

Wracając do miasta KONIECZNIE trzeba udać się do Domu Eskenów, aby obejrzeć otwartą w styczniu 2000 stałą wystawę "Toruń 1793-1920. Miasto pogranicza" ***** oraz zakupić jej katalog (105 stron, mało ilustracji fortecznych). Na pobliskiej ulicy Mostowej 34 można ponadto obejrzeć kamienicę należącą do rodziny Freytagów, w której mieszkał Adam Freytag [1608-50], polski matematyk i autor popularnego w XVII wieku podręcznika fortyfikacji.


Zdjęcia

Plan twierdzy w 1877

Plan twierdzy w 1910


Mariusz Wojciechowski
POCZTA/MAIL
mariusz@mariwoj.pl