TWIERDZA POZNAŃ - BUDOWNICTWO WOJSKOWE
|
Patrz fragment planu twierdzy w 1871
TWIERDZA POZNAŃ - BUDOWNICTWO WOJSKOWE
|
Mieściło się kolejno w trzech budynkach - najpierw w domu przy Alejach Wilhelmowskich przy zachodniej pierzei Placu Wilhelmowskiego, potem w tym samym miejscu w budynku zbudowanym w latach 1834-38 po przebiciu ulicy Nowej. Nowy budynek z zewnątrz miał formę zwykłego domu ze stromym dachem, który jednak krył bomboodporny strop (patrz rysunek). Budynek (Wilhelm Strasse 9) przestał istnieć gdy w jego miejscu wybudowano w 1904 Muzeum im. Cesarza Wilhelma III wg projektu Karola Hinckeldeyna. W roku 1889 Dowództwo przeniosło się do nowego reprezentacyjnego neorenesansowego budynku na Placu Działowym na wprost północnego wylotu Alej Wilhelmowskich, przed którym postawiono pomnik cesarza Wilhelma. Budynek ten rozebrano po II wojnie światowej, zachowała się jego oficyna.
Dowództwo V Korpusu Armijnego na rogu Alej Wilhelmowskich i ulicy Nowej (1834-38)
Budynek Dowództwa V K.A. przy Placu Działowym, z lewej pomnik Wilhelma, z lewej w tle budynek Dyrekcji Budowy Twierdzy
Siedziba Komendanta i Dowództwa Twierdzy mieściła się w 2-skrzydłowym budynku zbudowanym w latach 1844-46 na północnej pierzei Placu Wilhelmowskiego (Wilhelms Platz 16) na wsch. narożniku ulicy Lipowej (Nowowiejskiego) wg planów Wilhelma Drewitza, tzw. Pałacyku Radolińskiego, na miejscu starego cmentarza żydowskiego (który przeniesiono na zachód od miasta, obecnie w jego miejscu tereny Targów Poznańskich). Budynek niezachowany, rozebrany został w 1937 - obecnie w tym miejscu znajduje się inny - po wojnie długo siedziba Milicji, a obecnie Wielkopolskiego Banku Kredytowego.
Królewska Komendantura Twierdzy przy Placu Wilhelmowskim
Intendentura zajmowała się zaopatrzeniem wojska w mundury, wyposażenie, furaż, rzędy końskie itp. Mieściła się w dwuskrzydłowym budynku z narożną wieżą zbudowanych w latach 1843-47 na pn. narożniku ulicy św. Marcin i Wałowej, tuż przy Bramie Berlińskiej (wieża Intendentury widoczna jest na większości widokówek przedstawiających Bramę Berlińską). Budynek odznaczał się starannym wystrojem (tynk, boniowanie, krenelaż). Po II wojnie światowej w tym miejscu (narożnik powstał Armii Czerwonej i Kościuszki) powstał duży gmach, w którym za czasów PRL mieścił się Komitet Wojewódzki PZPR.
Królewska Intendentura u Administracja Garnizonu przy ulicy św.Marcina
Budynki mieściły się w kompleksie magazynowo-koszarowym na północ od ulicy Magazynowej, w jego wschodniej części (w zachodniej części koszary i stajnia huzarów, a środkowej Urząd Prowiantowy) sąsiadującej z Placem Działowym. Powstały zapewne około 1828 roku, przedtem z Placem Działowym sąsiadował Exerzierhaus z lat 1802-03 (zburzony zapewne w czasie budowy budynków Dyrekcji. Z tyłu (w stronę kościoła garnizonowego na wzgórzu św. Wojciecha) znajdował się plac, na którym składowano materiały budowlane (Festungs Bau Hof).
Niestety nie wiem gdzie znajdowały się mieszkania służbowe oficerów Koprusu Inżynierów.
Poznańska Trzecia Inspekcja Forteczna (III Festungs Inspektion) polegała berlińskiej Drugiej Inspekcji Inżynieryjnej Korpusu Inżynierów (2. Ingenieur Inspektion).
Z lewej w tle budynek Dyrekcji Budowy Twierdzy, po prawej Budynek Dowództwa V K.A. przy Placu Działowym, po lewej pomnik Wilhelma
Duży arsenał powstał w latach 1868-70 na rogu Wielkich Garbar i Stawowej (Stawnej), autorem być może był August Fleischinger. Dwuskrzydłowy wielki 4-kondygnacyjny budynek miał bomboodporne stropy i sklepione wnętrza. Był wspaniałym przykładem ceglanej architektury wojskowej, utrzymanym w stylu Rundbogenstil. Zachował się fragment jego zachodniego skrzydła.
Arsenał przy Małych Garbarach na starej ilustracji. Widok od strony północnej
Arsenał przy Małych Garbarach w 1999 - widok zachowango fragmentu od południa, czyli od tyłu, czyli od strony byłego klasztoru Dominikanów.
Do czasu budowy arsenału przy Garbarach używany był duży arsenał Landwehry przy Wronieckiej i Stawowej z lat 1820-21, którego wygląd nie jest znany.
Znajdowały się w zajętym przez wojsko w 1796 roku klasztorze Karmelitów Bosych na wzgórzu św. Wojciecha (w klasztorze także lazaret, a kościół pełnił funkcje garnizonowego). Funkcjonowały przynajmniej do końca lat 80-tych jako koszary piechoty.
Główne koszary znajdowały się oczywiście w reducie koszarowej Fortu Winiary, zapewne również rolę koszar pełniły reduty niektórych fortów (np. Bastion III, Bastion V, Fort Prittwitz-Gaffron, Fort Rauch)
Koszary huzarów powstały w 1850 roku (Wilhelm Drewitz?) w zachodniej części kompleksu koszarowo-magazynowego po północnej stronie ulicy Magazynowej (Solnej), nieopodal Bastionu VI, za kurtyną między Bastionem a Kawalierem Magazynowym. Budynek był 4-kondygnacyjny.
Z tyłu i boków otoczony był parterowym trójskrzydłowym budynkiem stajni kawaleryjskich - wielkie trapezowe założenie z dziedzińcem (nawiasem mówiąc powtarzające układ reduty koszarowej Fortu Winiary) było największym kompleksem architektonicznym w mieście. Oba budynki z różnokolorowej cegły.
Z tyłu położona była mała stajnia chorych koni.
Pod koniec XIX wieku i w pierwszych latach XX w koszarach stacjonowały oddziały artylerii polowej (utworzony w 1888 roku 20 Pułk Artylerii Polowej) - dlatego zwane były wtedy Koszarami Artyleryjskimi - huzarzy stacjonowali już wtedy w nowych koszarach przy ulicy Cesarzowej Wiktorii poza obrębem Śródmieścia. 20 Pułk przeniósł się w 1913 do nowych koszar na Sołaczu, na północno-zachodnich przedmieściach. Niezachowane, ostatnie fragmenty rozebrano w latach 70-tych XX wieku.
 | Koszary kawalerii i stajnie przy ulicy Magazynowej (około 1850) - niezachowane |
 |
 mariusz@mariwoj.pl |